Kalp vuruşuyla kan damarları içinde oluşan basıncın normalden yüksek olmasıdır.

Büyük tansiyon, küçük tansiyon nedir?

Kan basıncı, 120/80 gibi iki sayı ile belirtilir. Birinci sayı (120) büyük tansiyonu (sistolik), ikinci sayı (80) küçük tansiyonu (diyastolik) ifade eder.

• Büyük tansiyon (sistolik): Kalbin kasılması ve ve içindeki kanı damarlara pompalaması sırasında oluşan damar içindeki en yüksek kan basıncıdır. Hipertansiyonun zararlarından daha ziyade büyük tansiyon sorumludur ve büyük tansiyon yüksekliği daha tehlikelidir.

• Küçük tansiyon (diyastolik): İki kalp vurusu arasında kalbin gevşemesi sırasında oluşan damar içindeki en düşük kan basıncıdır. Ev ölçümlerinde üzerinde fazla durulmaması doğru olur.

Hipertansiyon sağlığımızı nasıl bozar, hangi hastalıklara neden olur?

• Damarlar: Tansiyon yüksekliği damarların sürekli yüksek kan basıncına maruz kalmalarına ve damar duvarında kolesterol birikmesi sonucu ateroskleroz veya damar sertliği gelişimine neden olur. Damar sertliğinin en kötü sonuçları kalp krizi geçirmek ve felç geçirmektir.
• Kalp: Hipertansiyon kalp büyümesi ve kalp duvarlarının kalınlaşmasına, kalbin gevşeme fonksiyonunun bozulmasına ve kalp yetmezliğine, kalp damarlarının daralmasına, tıkanmasına ve kalp krizine neden olabilir.
• Böbrekler: Hipertansiyon hem böbrek damarlarını hem de böbreklerde kanı temizleme görevi olan kılcal damarlar ve filtreleri bozarak böbrek yetmezliğine neden olur.
• Beyin: Hipertansiyon hem beyni besleyen kan damarlarının aterosklerozuna, daralmasına ve tıkanmasına ve hastanın felç geçirmesine, hemde yüksek kan basıncına bağlı beyin damarlarının genişlemesine, balonlaşması ve patlaması sonucu beyin kanamasına neden olabilir.
• Göz: Retinadaki kılcal damarların yüksek basınca bağlı hasarlanması sonucu görme kaybına neden olabilir.

Hipertansiyonun belirtileri nelerdir?

Tansiyon çok yüksek olduğunda; baş ağrısı, göğüs ağrısı, nefes darlığı, çabuk yorulma, kalp atışlarını hissetme gibi yakınmalar olabilir. Genellikle tansiyon yüksekliği rahatsızlık vermez ve hasta tansiyonunun yüksek olduğunun farkında olmaz. Ancak tedavi edilmeyen tansiyon yüksekliğinin ilk belirtisi, kalp krizi, inme veya kalp yetmezliği olabilir.

İlaç kullanmasam olmaz mı?

Hipertansiyon tedavisinde ilk yapılması gereken hayat tarzı değişikliğidir. Tansiyonun ne kadar yüksek olduğuna bağlı olarak hemen ilaç tedavisi başlanabilir yada hayat tarzı değişikliği ile tansiyonun düzelmesi için 2 ay kadar beklenebilir. Tedavinin şekline hekim karar vermelidir.
Az tuzlu yemek, günlük tüketilen tuz miktarını azaltmak tansiyonu düşürür.
Sigarayı ve alkolü bırakmak tansiyonu düşürür.
Etli, yağlı, hamurlu gıdalar yerine daha çok sebze meyve ağırlıklı beslenmek tansiyonu düşürür.
Kilo vermek tansiyonu düşürür.
Düzenli egzersiz yapmak tansiyonu düşürür.

Hipertansiyon tedavi edilmezse ne olur?

• Beyin damar hastalığı, inme (felç)
• Kalp genişlemesi ve kalp duvarlarının kalınlaşması, kalp yetmezliği
• Kalp damar hastalığı, kalp krizi
• Böbrek hastalığı, böbrek yetmezliği
• Gözde kanama
• Periferik arter hastalığı: bacaklarda kan dolaşımının azalması, baldır ve uyluklarda kramp benzeri yürümekle gelen ağrılar
• Büyük atardamarlarda ve beyin damarlarında genişleme ve balonlaşma

Hipertansiyon Diyeti

• Az tuzlu yiyin, yemeklerinize lezzet katmak için tuz yerine baharatlar veya lezzet verici bitkiler kullanın, doktorunuz uygun görürse normal tuz yerine potasyum tuzu kullanın. Günlük alınan sodyum miktarı 1500 mg’dan az olmalıdır. Bir çay kaşığı tuz 2400 mg sodyum içerir.
• Daha fazla meyve ve sebze yiyin ve süt ürünlerini az yağlı ve az tuzlu olanlarını yiyin.
• Doymuş yağ asitleri ve kolesterol içeren gıdalardan uzak durun, karbonhidratlar (şeker, nişasta, un, hamur işleri) ve yüksek kalorili gıdaları olabildiğince az tüketin.
• Tam tahıl ekmeği yiyin, balık, fındık, ceviz, badem yiyin.
• Kırmızı et ve et ürünlerini daha az yiyin ve et yediğinizde az yağlı veya yağsız et yiyin. Tavuk ve hindinin derisini çıkarın.
• Magnezyum, potasyum ve kalsiyumdan zengin gıdalar tüketin.
• Ekmek, pilavlar, makarna, patates az tuzlu ve ölçülü miktarda yiyin, tam buğday ekmeği yiyin.
• Hazır kızartılmış gıdalardan uzak durun, evde kızartmalarda zeytinyağı tercih edin ve kızartma yağını tekrar kullanmayın. Margarinlerden uzak durun.
• Salata sosları, hazır çorbalar, tuzlu çerezler, cipsler, hazır kızartılmış gıdalardan uzak durun.

Ne kadar sık doktora gitmeliyim?

Hipertansiyon tek reçete ile tedavi edilebilen bir hastalık değildir. Hipertansiyon teşhis edildikten sonra tansiyon yüksekliğinin nedenine yönelik kısa ve genel bir araştırma yapılır ve tedavi başlanır, takip eden kontrollerde tedavinin etkinliği ve yeterliliği kontrol edilir ve eğer gerekli görülürse nedene yönelik daha derin araştırmalar yapılır. Tanıdan itibaren sık aralıklarla yapılan 4-5 kontrol sonucunda tansiyon düşer, nedene yönelik araştırma tamamlanır ve hastanın sürekli kullanacağı ilaçlar belirlenmiş olur. Sonrasında yılda bir kez doktoru görmek genellikle yeterlidir. İlaçlar düzenli alındığı halde tansiyon yükselmeleri oluyorsa ya da ilaçlarla ilgili olabilecek bir yan etki ortaya çıktığında doktorunuza danışın. Doktorunuza danışmadan ilaçlarınızı bırakmayın ya da değiştirmeyin.

Tansiyon yüksekliği yapabilen ilaçlar

Başka nedenlerle kullanılan ilaçlar da tansiyon yüksekliği yapabilir. Bunlar; soğuk algınlığı ilaçları, astım ilaçları, kortikosteroidler, hormonlar, doğum kontrol hapları, migren ilaçları, amfetaminler, ritalin, siklosporinler, eritropoetin, iştah azaltıcı ilaçlar tansiyon yüksekliği nedeni olabilirler.

Tansiyonum yüksek ne yapmalıyım?
Tansiyonunuz yüksek ise 140/90 mmHg nın altına düşürülmelidir.

• Sağlıklı beslenin az tuzlu ve az yağlı yiyin.
• Fazla kilolarınız varsa kilo verin.
• Sigara içmeyin ve alkol almayın, yapamıyorsanız olabildiğince azaltın.
• Egzersize başlamadan önce doktorunuza danışın, günde en az yarım saat haftada en az 3-5 gün hızlı yürümek, yavaş koşmak, bisiklete binmek, yüzmek gibi yarışmalı olmayan sınırlarınızı zorlamayan aerobik sporlar yapın, düşük seviyelerden başlayın ve egzersiz seviyesini yavaş yavaş artırın, düzenli ve sürekli egzersiz yapın.
• Streslerinizle başa çıkmaya, heyecan ve sinirinizi kontrol etmeye çalışın.
• Doktorunuzun yazdığı ilaçları düzenli olarak alın, çoğu tansiyon ilacı sabah erken alınması gerekir, açlık veya tokluk ile ilgisi yoktur, bazı tansiyon ilaçlarının akşam alınması gerekir.
• Doktorunuzun önerdiği şekilde evde tansiyonunuzu kendiniz ölçün.

Tansiyon ne zaman ölçülür?
Tansiyonun en doğru ölçüleceği zaman sabah uykudan uyanınca yataktan çıkmadan ölçülmesidir. Gün içerisinde bazı durumlar karşısında sağlıklı insanların tansiyonu yükselir ve stres ortadan kalktığında kısa sürede normale döner.

• Stresli heyecanlı sinirli olduğunuzda tansiyon yükselir.
• Sigara içme, kahve içme, alkol alma tansiyonu yükseltir.
• Soğukta tansiyon yükselir.
• Yemek sonrası mide dolu olduğunda, tuvalete sıkışık ve mesane dolu olduğunda tansiyon yükselir.
• Bazı ilaçlar tansiyonu yükseltir.
• Egzersiz sonrası tansiyon yükselir.
  Bu durumlarda tansiyon ölçmeyin 15 dakika oda sıcaklığında stresten uzak gürültüsüz bir ortamda istirahat ettikten sonra tansiyon ölçün, günlük ölçümlerinizi aynı saatlerde yapın.
  

Tansiyon ölçmede dikkat edilecek noktalar!

• Evde tansiyon ölçerken sol kolunuzdan ölçün (sağ elli olanlar için), giysinizin kolu sıkı ise toparlamayın, giysiyi çıkarın.
• Sandalye ya da koltukta 5-10 dakika istirahat edin sol kolu kalp seviyesinde olacak şekilde masaya yada koltuğun kenarına avuç açık ve avuç içi yukarı bakar şekilde rahatça koyun, sırtınızı yaslayın rahat ancak dik oturun, bacak bacak üstüne atmayın.
• Koldan ölçen otomatik tansiyon aleti kullanın.
• Bir ölçüm başarılı olmadığında ya da tekrar ölçmek istediğinizde, manşonu kolunuzdan çıkarın 1-2 dakika bekleyin tekrar sarın ve tansiyon ölçün. Aksi takdirde ikinci kez tansiyonunuz daha yüksek çıkar.